Kerkmuziek als verbinding
Deze inzending is van Oscar Wasmann van de Oudkatholieken, musicus. Hij zingt in beide cantorijen.
Is kerkmuziek verbinding geweest in het afgelopen jaar? 2017 begon zo hoopvol, maar de samenwerking tussen de Oud-Katholieke parochie en de Evangelisch Lutherse Gemeente in Arnhem beiden in een kerkgebouw moest minder voortvarend. Helaas. Eigenlijk mag men nooit indutten in een status quo. De titel van deze rubriek moet actiever, met werkwoorden. Zullen we die veranderen in ‘Kerkmuziek maken om te verbinden’?
Verbinden is als scheppen, leven brengen. Het woord schepping duidt op een daad in het verste verleden, maar geeft geen proces aan en al helemaal geen scheppingstaak voor de schepsels. Wat men op zijn beloop laat, raakt los van zijn omgeving, verliest innerlijke samenhang, sterft zinloos. Er zijn echter gelegenheden dat velen meer dan anders behoefte voelen om relaties te maken. Dat is met verjaardagen en met Kerst zo en als het jaar zelf ten einde loopt worden massaal kaarten verstuurd, familie en vrienden bezocht. Verbinden is een heel creatieve daad! Voor sommigen zit daar echter een niet te vervullen verwachting achter die veel schuldgevoel geeft, vooral als men de rest van het jaar elkaar genegeerd had. Die behoefte zit dus wel heel diep.
Als aanknopingspunten op verschillend niveau zitten lukt verbinden niet. Hier ligt voor muziek een schone taak, want muziek kan van mensen verstand, gevoel, het bewuste, het onbewuste, lichaam en ziel verenigen.
Stel er is een idee en we willen iets met elkaar. Dan willen we dat delen. We vinden woorden. Maar het is meer dan een mededeling, laten we een gedicht maken. Maar ook dat zegt niet genoeg. Er wordt een lied gemaakt. We gaan zingen. De muziek gecomponeerd door inspiratie van het gedicht wordt prachtig en stijgt boven de woorden uit. Hoger en hoger. Een loflied voor God. Musici worden gehuurd…. De mensen luisteren, sommigen luisteren niet, velen haken af of waren er nooit bij betrokken.
Dit schreef ik om hoog en laag te schetsen. Het een is niet beter dan het andere. Lichaam, verstand en Ziel, materie, geest en God, als je ze niet verbindt, kan je ze niet geloven en moet je een wezenlijk deel van jezelf en de gemeenschap missen.
Kerkmuziek kan in verschillende richtingen verbinden. En ieder moet vooral op zijn eigen niveau muziek maken. Een gemeenschappelijke dienst is een goede gelegenheid om samen te musiceren, maar die zijn zeldzaam. Op zondagochtend, vierde advent, enkele uren voor Kerstavond, was er eindelijk weer eens een, maar die kwam voor mij in het gedrang mede door een extra muziekrepetitie.
Rond Kerst zingen mensen veel meer dan anders. In genoemde twee kerken heb ik mee voorbereid met repetities, in diensten gezongen en gespeeld en geluisterd. In de Oud-Katholieke kerk was het vooral de Gregoriaanse traditie op zijn Nederlands; daar kregen we nog complimenten over. Ook heb ik in de Martinuskerk in het prachtige Latijn, dat 1200 jaar tot in mijn jeugd nog over de hele wereld een expressie was van Roomse eenheid, gerepeteerd en gezongen en er was een vierstemmige mis van Delibes te horen en prachtig orgelspel. De lutheranen hadden het meest uitgepakt met meerstemmige zang van de cantorij waar de gemeente aan meedeed, met solisten, orgel, vier strijkers, een slaginstrument om oude en nieuwe muziek te maken. Alle drie de kerken beleefden hun hoogtepunt. Maar wel apart van elkaar, op een andere plek of een andere tijd.
Iedereen kon dus overal terecht. Nu de Lutheranen zijn uitgeweken van het stadscentrum naar het Oud-Katholieke kerkgebouw krijgen ze geen daklozen meer. In het centrum is nog wel de Martinus open, die daardoor nog meer mensen uit alle werelddelen krijgt. De Lutherse kerstdienst was ook voor kinderen. Daardoor deed er een Oud-Katholiek gezin mee. De kinderen kwamen met ouders, opa’s en oma’s die zelden of nooit in welke kerk dan ook komen. Die kwamen voor de muzikanten. Ze waren de hele, lange, late dienst geboeid en hebben genoten.